به گزارش قدس آنلاین، متأسفانه با گسترده شدن شبکه‌های ارتباطی مجازی بتدریج شبکه‌های گسترده ارتباطی سنتی و حلقه‌های واقعی میان افراد نیز رنگ باخته است.   امروزه بسیاری از افراد در پس هیاهوی زندگی صنعتی امروز و دلمشغولی‌های آن، ارتباطات خود را به حضور در شبکه‌های مجازی و در بالاترین سطح آن ایجاد گروه‌های خانوادگی محدود کرده‌اند. گروه هایی که معمولاً صرف‌نظر از نبود و کمرنگ بودن حضور بزرگان قوم، فارغ از دغدغه‌ها و حاشیه‌های آن نیست. فارغ از آنکه گاهی یک پیام، یک تماس تلفنی کوتاه، یا حتی چند خط نامه در روزگاری که به باور کارشناسان جزیره‌های تنهایی پیرامون ما را فرا گرفته‌اند می‌تواند به بخش قابل ملاحظه‌ای از نیازهای امروز ما پاسخ گوید.

حال پرسش اینجاست که آیا فضای مجازی می‌تواند جایگزین مناسبی برای ساختار و شکل «صله‌رحم» یا همان دید و بازدیدهای خویشاوندی در جامعه باشد و به هر تقدیر چگونه می‌توان در عین پذیرفتن برخی نقاط مثبت این شبکه‌ها، بار دیگر شبکه‌های عینی و واقعی ارتباطات خویشاوندی را احیا کرد.

فضایی مجازی جایی برای تقویت همدلی‌ حقیقی

عضو هیئت مدیره گروه جامعه شناسی توسعه و دگرگونی‌های اجتماعی انجمن جامعه شناسی ایران به خبرنگار ما می‌گوید: نباید به فناوری، فضای مجازی، پلیکیشن‌های هوشمند و... به شکل یک دام نگاه کنیم، بلکه در عصر جهانی شدن مجبور هستیم به فضای مجازی مانند یک دریا نگاه کنیم. حال این انتخاب با خود ماست که در آن دریا غرق شویم یا با آموزش و آموزش مهارت، شنا کرده و از مزایای آن استفاده کنیم.

دکتر آتوسا محمدی مزینانی اضافه می‌کند: برخی صاحب نظران معتقدند، هر چند فضای مجازی پهنا و دامنه ارتباطات را گسترش داده است، اما از عمق و غنای ارتباطات کاسته است، اما تأثیر این ابزار در زندگی حقیقی ما به نگرش‌ها و ارزش‌های وجودی و نیز فرهنگ استفاده از آن بستگی دارد. اگر فردی اجتماعی باشد، از این فضا در راستای رشد و افزایش عمق بخشی به ارتباطات استفاده می‌کند.

برخی صاحب نظران معتقدند، هر چند فضای مجازی پهنا و دامنه ارتباطات را گسترش داده است، اما از عمق و غنای ارتباطات کاسته است  این استاد دانشگاه به حوادث تلخ چند هفته گذشته در خصوص کودکان اشاره می‌کند و می‌گوید: در این رخدادها نقش پررنگ و اثرگذار فضای مجازی را بر اطلاع رسانی، ایجاد فضای همدلی و جنبش، جهش و همراهی و همدلی مردم مشاهده کردیم، شبیه آنچه در صله‌رحم انجام می‌دهیم. صله‌رحم انجام می‌دهیم برای اینکه دردهای هم را بیشتر درک کرده و التیامی بر آلام هم باشیم. باید تلاش کنیم از این فضا برای تقویت همدلی، دوستی و مروت بهره ببریم.

«صله‌رحم» در عصر جهانی شدن

محمدی مزینانی، فناوری را به چاقویی دو لبه تشبیه کرده و توضیح می‌دهد: فرهنگ سازی ما تعیین می‌کند که از این وسیله برنده در جهت مثبت یا منفی و ضرر رسان استفاده کنیم. فرهنگ به فرد استفاده کننده آموزش صحیح می‌دهد.

نویسنده کتاب «سبک زندگی و تلفن همراه هوشمند» نتیجه بیش از دو سال پژوهش و تحقیق در این حوزه را نیاز به تغییر نوع نگاه جامعه به فناوری بیان می‌کند. او می‌گوید: اگر بخواهیم با جوانان ارتباط مؤثر برقرار کنیم و انتظار داشته باشیم آن‌ها کارهای مورد نظر ما را انجام دهند، باید با زبان خودشان با آن‌ها حرف بزنیم. باید به آن‌ها آموزش دهیم از طریق همین تلفن‌های همراه و فضای مجازی می‌توان همدیگر را دوست داشت، از احوال هم با خبر شد و غمخوار هم بود.

این جامعه شناس، به ارزش‌های موجود در جامعه اشاره و اضافه می‌کند: ما ایرانی‌ها به میهمان‌نوازی، خوش‌اخلاقی و صفات خوب دیگر معروف هستیم. باید تلاش کنیم با بازگو کردن محاسن دوستی‌ها و همدلی‌ها به رفت‌وآمدها عمق بخشیده و مشکلات را برطرف کنیم، ضمن اینکه فناوری و وسایل ارتباط جمعی پیشرفته مانند شبکه‌های مجازی باید به عنوان ابزار تکمیلی در امر ارتباطات و نه جایگزینی برای آن‌ها مورد استفاده قرار بگیرند.

«صله‌رحم» به ادب اجتماعی تبدیل شده است

عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) نیز به خبرنگار ما توضیح می‌دهد: یکی از مؤلفه‌های کلیدی و برجسته سبک زندگی دینی در حوزه ارتباطات انسانی، ارتباط با خویشان و بستگان است که در منابع دینی از آن به «صله‌رحم» تعبیر شده است. آموزه‌ای که با وجود زیرساخت‌های فطری و طبیعی در منابع دینی و سیره بزرگان دین نیز فراوان آمده و با تعبیرهای مختلف، بر رعایت آن در هر شرایط ممکن تصریح و تأکید شده است.

دکتر سید حسین شرف‌الدین اضافه می‌کند: این ارزش اجتماعی با وجود پشتوانه‌های عقلی، دینی و تجربی، بر اثر برخی تحولات ساختاری، شخصیتی، فرهنگی و ارتباطاتی، از جایگاه پیشین خود در جامعه سنتی افول کرده و به طور عمده، به یک ادب اجتماعی مرسوم در برخی تعاملات موسمی و مناسبتی تبدیل شده است. در تحلیل جایگاه و اهمیت فرهنگی-اجتماعی، آثار و کارکردهای مترتب بر رعایت و ترک آن و نیز علل و عوامل مؤثر در افول جایگاه سنتی آن، دیدگاه‌های گوناگون وجود دارد.

این استادیار دانشگاه در ادامه بیان می‌کند: انتظار می‌رود، سیاستگذاران و کارگزاران فرهنگی جامعه اسلامی، به عنوان جامعه‌ای که در بسیاری از ویژگی‌های فرهنگی-مذهبی، نقش الگویی برای جوامع اسلامی و بلکه غیراسلامی دارد، از راه‌های مختلف بویژه از طریق آموزش و پرورش و رسانه‌های جمعی فرهنگ سازی کنند. علاوه بر این به فکر احیای سنت‌های فرهنگی مذهبی، تقویت بنیادهای ارزشی، فعال‌سازی حافظه تاریخی و تحکیم زمینه‌های همبستگی اجتماعی باشند. افزون بر آن پرداختن به افزایش میزان اعتماد متقابل، تقویت انگیزه برای مددکاری اجتماعی و اعطای خدمات انسانی در شبکه‌های خویشاوندی، انگیزه‌زایی برای افزایش میزان پایبندی به رعایت حقوق قانونی و اخلاقی متقابل خویشان از دیگر اقدام‌های مورد انتظار است.

شرف‌الدین به برخی راهکارهای پررنگ‌تر کردن صله‌رحم در جامعه اشاره کرده و می‌گوید: اعمال تدابیری مانند بازخوانی پیوسته آموزه‌های سنتی و مذهبی صله‌رحم، توجه دادن به آثار و نتایج دنیوی، اخروی، مادی و غیرمادی و فردی و اجتماعی مترتب با این دید و بازدید در احیای این سنت مهم است. افزون بر آن توجه‌دادن به سیره عملی بزرگان دینی در اهتمام به رعایت این فریضه و ترویج مصداق‌های کم‌هزینه و در دسترس مانند استفاده از شبکه‌های مجازی، تماس تلفنی، فرستادن نامه، هدیه یا دید و بازدیدهای موسمی و مناسبتی بر رونق صله‌رحم خواهد افزود.

این دکترای فرهنگ و ارتباطات در پایان توضیح می‌دهد: بیشتر وقت‌ها عامل قطع این رفت‌وآمدها و دید و بازدیدها، بهانه‌جویی‌های بی‌مورد است که در این مورد توصیه و تأکید می‌شود افراد آستانه تحمل‌شان برای رویارویی با اعمال غیرمنتظره برخی خویشان را بالا ببرند.